Het afgelopen jaar kende een valse start door een overstroming van de buitendijkse gebieden in onze gemeente. Door de hoge waterstand van het Markermeer kwamen delen van onze gemeente onder water te staan. Deze onverwachte gebeurtenis legde de kwetsbaarheid van ons buitendijkse gebied bloot en maakte duidelijk dat maatregelen noodzakelijk zijn om toekomstige overstromingen te voorkomen. Sindsdien is er hard gewerkt aan het opstellen van concrete oplossingen. Samen met betrokken bewoners en deskundigen werkt de gemeente aan een veilige toekomst, waarin wateroverlast zoveel mogelijk wordt beperkt.
Erik Hutcheson (50), projectleider havens en civiele kunstwerken, legt uit hoe de overstroming heeft kunnen gebeuren: “In het najaar van 2024 bleef het waterpeil in het Markermeer stijgen; er stroomde meer water in dan Rijkswaterstaat kon afvoeren. Dit had te maken met hoog water in de Waddenzee, waardoor spuien vanuit het IJsselmeer niet mogelijk was. Vanuit het Markermeer kon dus ook geen water afgevoerd worden naar het IJsselmeer.” Hoewel de gemeente inzicht heeft in de waterpeilen, kwam de crisissituatie toch als een verrassing. Erik verklaart: “Situaties van hoog water komen vaker voor, maar het water ebt na een paar dagen weer weg. Dat deze situatie vanaf half oktober structureel was, is ons ontgaan. Dit komt mede doordat waterbescherming voor buitendijkse gebieden strikt genomen niet onze verantwoordelijkheid is.” Desondanks kwam de gemeente in actie en legde aan het Zuideinde in Volendam een nooddijk aan met big bags.
Nazorg en herstel
Na de crisis was Erik nauw betrokken bij de opruim- en nazorgfase. “Elke situatie is anders, dus zijn we met alle betrokkenen afzonderlijk in gesprek gegaan. Nadat we zeker wisten dat het waterpeil onder controle was, werden de big bags bij Slobbeland opgeruimd. Het zand is hergebruikt om het weggeslagen strand Pieterman te herstellen en om parkeerterrein ‘Joppie’ op te hogen, aangezien dat het laagste stuk van het gebied was”, vertelt Erik. In de andere buitendijkse gebieden werd hulp geboden bij opruimwerkzaamheden. De vrijwilligers van Zwembad Warder kregen ondersteuning met pompen en groot materieel. Erik is vol lof over hun inzet, evenals over de eigenaren van Strandbad Edam en de campings in Schardam: “Zowel voor als na de crisis nam men zelf het initiatief, zonder om hulp te vragen.”
Maatregelen
Hoewel de buitendijkse gebieden niet binnen de verantwoordelijkheid van de gemeente vallen, zijn er al wel maatregelen genomen. “De drainage van Slobbeland is verbeterd; door de weersomstandigheden konden we dit in het najaar van 2023 niet uitvoeren, maar afgelopen september is het project voltooid”, licht Erik toe. Op dit moment is alleen het recreatieterrein met een dijk beschermd, maar in 2025 wordt de constructie doorgetrokken tot parkeerterrein ‘Joppie’, waarbij de dijk achter het schelpenstrandje komt te liggen.
Erik benadrukt dat de bestaande pomp geschikt is voor zware regenbuien, maar onvoldoende capaciteit heeft om overslaand water effectief weg te pompen. “Een nieuw gemaal is kostbaar en we verwachten niet dat zulke crises jaarlijks zullen plaatsvinden. Daarom kiezen we voor een flexibele oplossing: een trekkerpomp die ingezet kan worden wanneer dat nodig is. Vanwege de hoogte van de geraamde aanneemsom zijn we verplicht een aanbesteding te organiseren, waardoor het helaas niet mogelijk was om deze maatregelen al in 2024 te realiseren.”
De uitvoering vindt in goed overleg met het bewonerscomité Zuideinde plaats, waarbij twee bewoners als klankbord fungeren. Na de evaluatie is ook besloten nauwer contact te onderhouden met Rijkswaterstaat en het Watermanagement Centrum Nederland (WMCM), zodat er vóór een mogelijke crisissituatie al maatregelen kunnen worden genomen en iedereen zijn verantwoordelijkheden kent.
Eigen verantwoordelijkheid
Bewoners van buitendijkse gebieden kunnen zelf verschillende acties ondernemen om hun huizen te beschermen tegen wateroverlast. “Bereid je voor op het moment dat er water in je kelder komt”, adviseert Erik. “Plaats een uitneembaar schot bij de tuinmuur en als je de kelder gebruikt voor de opslag van waardevolle spullen, zorg er dan voor dat deze gemakkelijk verplaatsbaar zijn. Vermijd ook dat belangrijke installaties, zoals een meterkast of cv-ketel, zich in de kelder bevinden, en zet apparaten zoals de wasmachine en droger op een verhoging.” Er is een protocol hoog water opgesteld met richtlijnen over wie wat doet bij bepaalde waterstanden. Dit protocol is te raadplegen op edam-volendam.nl/hoogwater. Via de website van Rijkswaterstaat kunnen inwoners actuele informatie over waterniveaus vinden.
Erik sluit af met een belangrijke boodschap: “Het is heel belangrijk dat bewoners en ondernemers zich bewust zijn van hun eigen verantwoordelijkheid. Het was een vrije keuze om een buitendijkse woning te kopen, en we kunnen geen absolute zekerheid bieden tegen overstromingen. Het is daarom nodig dat iedereen zich informeert, op de hoogte is van zijn verantwoordelijkheden en zelf maatregelen neemt.
