Edam – Het is een verborgen parel in Edam: de Librije en Latijnse School, tegen de Grote Kerk aan, waar van 1585 tot 1825 werd lesgegeven. Vanaf half april zijn er weer rondleidingen en nu wordt er nog gezocht naar middeleeuwse kledij om drie etalagepoppen aan te kleden. “Voor een monnik, een leerling en een rector om de geschiedenis wat meer tot leven te wekken”, licht Robbert Lammers van de Librije en Latijnse School toe.
De drie ruimtes – regentenkamer, hal en leslokaal – zijn nog geheel intact en daar stap je zo de late Middeleeuwen in. In de regentenkamer hangt onder andere een portret van een twaalfjarige leerling. Robbert zou de outfit van de jongen graag bemachtigen om een van de poppen mee aan te kleden. “Dat zal niet eenvoudig zijn, maar wellicht dat er ergens nog iets ligt. Wij willen het dolgraag hebben”, zegt Robbert Lammers.
Speelkwartier
Aan de wand hangt een drietal prenten die de belangrijkste vakken uitbeelden: grammatica, dialectica en retorica: “De opleiding duurde zes jaar en alleen in het eerste jaar mocht er in het Nederlands gesproken worden”, vertelt Robbert, “alles ging in het Latijn en zelfs tijdens het speelkwartier buiten mocht er alleen in het Latijn worden gesproken.”
Bijna nergens meer in Nederland is er nog een Librije (bibliotheek) en Latijnse School: behalve in Edam enkel in Enkhuizen en Zutphen. Er zijn 158 boeken overgebleven, maar die liggen niet in Edam. Vanwege de kwetsbaarheid worden die bewaard in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag.
Aan de ketting
Tegenwoordig zijn die boeken van onschatbare waarde, maar ook in de 16e eeuw waren ze al peperduur. En om ze te beschermen tegen diefstal werden ze in de schoolbanken aan de ketting gelegd. Robbert: “Ze werden gestolen en ook pagina’s werden er uit losgesneden en meegenomen.”
Ook werden in de boeken ‘vloeken’ neergelegd. “Hier staat bijvoorbeeld: ‘Vervloekt is hij bij Christus die dit boek wegneemt’.” Of het geholpen heeft, weet Robbert niet. Wel dat leerlingen zich ook best vaak verveelden. “In de boeken zijn tekeningen en aantekeningen gevonden zoals de deze hier: Dit boek is van Jan, Jan is gek, Het zij zo.”‘
Boerenjongen
Over de leerlingen (maximaal 20) is nog weinig bekend en Robbert zou willen dat daar nog onderzoek naar gedaan wordt. “De meeste leerlingen gingen studeren aan de Universiteit van Leuven. Daar zijn 54 namen aangetroffen van studenten die uit Edam kwamen.”
Over één leerling is wel meer bekend: Jan Jeroensz uit Middelie. “Hij was een boerenjongen, maar wel uit een gegoede familie. Na zijn studie in Leuven kwam terug en vestigde zich als advocaat in Hoorn. Hij hield vast aan het katholieke geloof en kreeg het daardoor aan de stok met Diederik van Sonoy, de gouverneur van Alkmaar die een schrikbewind tegen de katholieken voerde.”
(Bron: NH Nieuws – Michel Gijselhart)
Je moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.