Goed nieuws voor veehouders in provincie: na maanden van onzekerheid krijgen de eerste dieren in Noord-Holland deze week een vaccin tegen blauwtong. Toch blijft de inentingscampagne een race tegen de klok, want de zomer staat voor de deur. Lukt het om alle dieren op tijd te vaccineren en daarmee een nieuwe besmettingsgolf te voorkomen?

Als het virus begin september vorig jaar voor het sinds 2009 in Nederland opduikt, lijkt er nog niet zoveel aan de hand. De Rijksoverheid erkent dat schapen kunnen sterven door complicaties die bij het ziektebeeld passen, maar meldt dat het virus doorgaans niet dodelijk is.

Dat is een misvatting, blijkt als NH een paar weken later langsgaat op de boerderij van Wilko en Hermien in Kortenhoef. In een paar weken tijd hebben zo’n twintig van hun schapen het loodje gelegd. Bovendien blijken behalve schapen ook koeien vatbaar voor het virus.

Warme herfst

Omdat het in oktober en november ook relatief warm blijft, gaat het in die maanden snel: in totaal gaan tienduizenden schapen dood, en raakt een veelvoud daarvan besmet. Veehouders staan machteloos, want een medicijn of vaccin is er dan nog niet.

Inmiddels is dat er wel. Nadat minister Adema van Landbouw in februari een Zuid-Afrikaans vaccin afkeurde, ging het licht eind april wel op groen voor een Spaans vaccin. De LTO en veehouders reageerden opgelucht op dat nieuws, omdat daarmee een nieuwe golf kan worden voorkomen.

Toch is haast geboden, Nederland heeft ongeveer een miljoen schapen en die kunnen niet allemaal tegelijk het vaccin krijgen. En als de temperatuur binnenkort ’s nachts ook niet meer onder de tien graden zakt, worden de knutten weer actief. Bovendien moeten ook koeien worden gevaccineerd, en in tegenstelling tot schapen twee keer.

Schapenhouder Peter Ruis kreeg goed nieuws van de dierenarts, zijn schapen krijgen vandaag hun langverwachte prik. Ruis was lang bang voor een herhaling van het drama van vorig jaar. Tachtig van zijn schapen overleefden een besmetting niet. “Het was zo in- en intriest, dit wil je gewoon niet nog een keer meemaken”, zegt hij in gesprek met NH.

Boer Wouter Hartendorf verloor vorig jaar bijna de helft van zijn schapen. Toch moet hij nog even geduld hebben, omdat hij behalve schapen ook runderen heeft. Dat heeft te maken met het advies van Land- en Tuinbouw Organisatie Nederland (LTO Nederland) aan dierenartsen om eerst langs te gaan bij boerenbedrijven met uitsluitend (of vooral) schapen. Een deel van de vaccins is gereserveerd voor bedrijven met een publieksfunctie zoals een kinderboerderijen.

Krimp schapenstapel

Als gevolg van het blauwtongvirus is de schapenstapel in Nederland vorig jaar met 4 procent gekrompen. Toch was de Nederlandse schapenstapel vorig jaar in totaal ruim 8 procent (61.000 schapen) kleiner dan in 2023, schreef vakblad De Nieuwe Oogst op basis van CBS-cijfers.

Een groot deel van die krimp komt voor rekening van Noord-Holland. Waren er begin 2023 nog zo’n 99.000 schapen in onze provincie, begin dit jaar waren dat er 83.000, een afname van 16.000, zo’n 15 procent.

Nico Verduin, voorzitter van LTO-regio West, legt uit dat er behalve blauwtong ook andere verklaringen zijn voor die afname. Zo stoppen veel boeren omdat ze op leeftijd zijn en geen opvolging kunnen of willen vinden en is het steeds minder rendabel om schapen te houden.

Volgens De Nieuwe Oogst speelt ook de terugkeer van de wolf een rol. Sommige schapenhouders trekken de stekker uit hun bedrijf uit angst voor slachtpartijen. Dat geldt in mindere mate voor Noord-Holland omdat de wolf zich tot dusver nauwelijks in Noord-Holland laat zien.

De veehouders moeten de vaccins en dierenarts zelf betalen, maar hebben er veel voor over om herhaling van vorig jaar te voorkomen.

Ruis: “Ik weet de prijs niet, maakt mij ook niet uit. Ik heb tachtig dode beesten gehad, het heeft mij heel veel centjes gekost. Het leed dat ze mee gemaakt hebben is vreselijk.” Hartendorf deelt deze mening: “Al is het 100 euro per schaap zou ik het alsnog doen, alles om het schapenleed tegen te gaan.”

Volgens Jeanette van de Ven van LTO is het vaccin goed betaalbaar, maar kan het toch flink in de papieren lopen: “De schapenhouders hebben al veel kosten gemaakt door het virus. Voor een boer die uitsluitend schapen houdt kan het wel moeilijker zijn.”

Stoppen

Als het blauwtongvirus ondanks het vaccin dit jaar weer om zich heen grijpt, overweegt ook Hartendorf er een punt achter te zetten. “Als het vaccin niet gaat werken stoppen er nog meer, zo kun je geen schapen houden. Als we hetzelfde krijgen als vorig jaar is de enige optie stoppen.”